Zarząd Stowarzyszenia Genius Loci, reprezentowany przez: Dr Romanę Rupiewicz, prof. Jeremiego T. Królikowskiego, dr Ewę Rykałę, Jacka Jakubca, w dniu 16 kwietnia 2024 r. złożył skargę do Pana Donalda Tuska – Prezesa Rady Ministrów oraz do Pana Bartłomieja Sienkiewicza, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w sprawie odwołania Pani Doroty Janiszewskiej-Jakubiak ze stanowiska Dyrektor Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. Na jej miejsce powołano p.o. dyrektorki, Panią Sylwię Tryc. Oryginalne pismo znajdziecie tu: W sprawie Instytutu Polonika Serdecznie dziękujemy Wszystkim Państwu, którzy udzielili nam poparcia i wyrazili swój sprzeciw w tej sprawie. W piśmie wyraziliśmy także uznanie dla pracy Pani Doroty Janiszewskiej-Jakubiak. Poniżej treść pisma:
Szanowny Pan
Donald Tusk – Prezes Rady Ministrów
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Szanowny Pan
Bartłomiej Sienkiewicz
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Szanowny Panie Premierze, Szanowny Panie Ministrze
Organizacje pozarządowe oraz środowisko naukowe związane z ochroną zabytków i dziedzictwa kulturowego, sztuką i kulturą są głęboko poruszone informacją o decyzji odwołania Pani Doroty Janiszewskiej-Jakubiak ze stanowiska Dyrektor Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. W naszej – merytorycznej ocenie Instytut ten był jedną z lepiej zarządzanych instytucji kultury w Polsce. Pani Dorota Janiszewska-Jakubiak jest wybitną specjalistką, niezwykle doświadczoną i cenioną w Polsce i na świecie. Piszemy to z pełną świadomością, reprezentując różne środowiska i mając różne sympatie polityczne, ponieważ przedkładamy dobro polskiej kultury i sztuki ponad partyjne decyzje.
Dorota Janiszewska-Jakubiak jest historyczką sztuki, wieloletnią pracowniczką Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, która niemal całą karierę zawodową poświęciła ochronie dziedzictwa kulturowego za granicą. Kierowała m.in. pracą wydziału ds. polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego (od 2007 r.), pełniła funkcję zastępcy dyrektora departamentu (2011-2017). Od grudnia 2017 r. stoi na czele Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. Posiada międzynarodowe, ugruntowane kontakty, zna specyfikę pracy, a w kontaktach pomaga jej znajomość wielu języków, w tym m.in. białoruskiego i ukraińskiego.
Instytut „Polonika” pod przewodnictwem Doroty Janiszewskiej-Jakubiak, w ciągu 6 lat swojej działalności, zrealizował prawie 700 projektów konserwatorskich, badawczych i popularyzatorskich w 20 krajach świata, zatrudniając niecałe 20 osób. Instytut współpracuje z międzynarodowym gronem konserwatorów, ekspertów i badaczy związanych z różnymi uczelniami i instytucjami, realizując projekty takie jak kompleksowe prace konserwatorskie na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie czy przy 400-letniej rzeźbie Chrystusa Frasobliwego w Kaplicy Boimów. Ponadto, Instytut objął opieką cmentarz Montmorency pod Paryżem i kościół na Antokolu w Wilnie, prowadzi również projekt związany z polskimi muzeami w Brazylii oraz inwentaryzacją cmentarzy. W dziedzinie publikacji, „Polonika” wydała ponad 40 naukowych i popularnonaukowych tytułów, a także realizuje własny program dotacyjny wspierający wolontariat, który w lutym obchodził 5-lecie, realizując projekty w 151 miejscowościach. Wszystko to przyczynia się do integracji społeczności polskich i polonijnych oraz wymiany międzykulturowej.
Wiedza dotycząca polskiego dziedzictwa poza granicami kraju upowszechniana jest przez Instytut „Polonika” m.in. dzięki organizowanym wystawom prezentowanym w Polsce i za granicą (niektóre z nich można zobaczyć na platformie Google Arts and Culture). Wśród nowoczesnych narzędzi Instytut wykorzystuje platformę MINECRAFT oraz internetową bazę poloników – baza.polonika.pl – kluczowe w skali Polski repozytorium, stale rozbudowywane, docelowo mające agregować całość wiedzy na temat spuścizny kulturowej poza krajem, jej ochrony i popularyzacji.
Jako powód odwołania podano nieprawidłowości przy rozliczaniu środków i gospodarce finansowej. Sprawa dotyczy wydatkowania dotacji podmiotowej w kwocie 250 000 zł, przeznaczonej na dofinansowanie wymiany pokrycia dachowego w powstałym w XVII-XVIII w. zespole klasztornym karmelitów bosych w Berdyczowie w Ukrainie. Jednak w oświadczeniu wydanym przez Instytut „Polonika” czytamy, że: „Na podstawie zawiadomienia rzecznik dyscypliny podjął czynności sprawdzające w celu stwierdzenia, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego i wezwał do złożenia wyjaśnień i dokumentów (art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. 2024 r., poz.104), dalej „uDFP”). Czynności sprawdzające nie zostały zakończone, a w związku z tym rzecznik dyscypliny nie wydał postanowienia o wszczęciu postępowania wyjaśniającego albo o odmowie jego wszczęcia (art. 97 uDFP). Tym samym nie zostało wszczęte postępowanie w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych (por. art. 97 ust. 1 uDFP)”.
W polskim prawie istnieje domniemanie niewinności, dopóki sprawa nie zostanie zakończona. Tu wszczęcie postępowania wyjaśniającego w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych nie zostało nawet rozpoczęte. Tym bardziej domagamy się przywrócenia Pani Doroty Janiszewskiej-Jakubiak na stanowisko dyrektorki Instytutu „Polonika”.
Wiemy, że obecnie napływają liczne pisma poparcia dla Pani Doroty Janiszewskiej-Jakubiak z Polski i świata. Wyrazem uznania dla jej działalności jest też petycja, która została zamieszczona w Internecie, artykuły w prasie oraz głosy ludzi nauki obecne w social mediach.
Decyzja o odwołaniu Pani Doroty Janiszewskiej-Jakubiak z funkcji pełniącej kluczową rolę w ochronie polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą wywołała znaczne poruszenie w środowiskach polskich i międzynarodowych zajmujących się dziedzictwem kulturowym. Uważamy, że ta decyzja została podjęta pochopnie i bez należytego przemyślenia, co może prowadzić do poważnych konsekwencji dla ochrony naszego dziedzictwa. Brak merytorycznego uzasadnienia tej decyzji oraz jej podobieństwo do praktyk stosowanych przez poprzednie władze, które miały zostać zastąpione przez przejrzyste i konkurencyjne procedury z silnym udziałem społecznym, rodzi poważne obawy co do jej celowości i skuteczności.
Pani Dorota Janiszewska-Jakubiak sprawiła, że „Polonika” stała się symbolem jedności kultury polskiej ponad granicami i ponad podziałami. Obowiązkiem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest zapewnienie kontynuowania przez panią Dorotę Janiszewska-Jakubiak misji budowania wspólnego dobra, jakim jest kultura polska.
Nasze wątpliwości budzi powołanie na stanowisko p.o. dyrektora, Pani Sylwii Tryc, osoby nie posiadającej doświadczenia, kompetencji i wiedzy w zakresie polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. Podczas konferencji prasowej Pan Minister Sienkiewicz przekazał, że Pani Sylwia Tryc współpracowała z Instytutem „Polonika”. Z naszych ustaleń wynika, że nikt z pracowników jej nie zna, a w dokumentacji Instytutu nie ma żadnych informacji potwierdzających taką współpracę. W związku z tym prosimy o podanie odpowiedzi na piśmie, na jakiej podstawie zostały wypowiedziane te słowa. Prosimy o podanie do publicznej wiadomości dokumentów potwierdzających, że Pani Sylwia Tryc współpracowała z Instytutem „Polonika”. Ponadto prosimy o poinformowanie opinii publicznej, na jakiej podstawie została wyłoniona kandydatura Pani Sylwii Tryc do p.o. dyrektorki Instytutu „Polonika”.
Z wyrazami szacunku
dr Romana Rupiewicz
Poparcia dla listu udzielili:
- dr hab. inż. arch. Jeremi T. Królikowski, Katedra Sztuki Krajobrazu, prof. Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
- dr hab. Aleksandra Bernatowicz, prof. Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr Małgorzata Biłozór-Salwa, Uniwersytet Warszawski
- dr hab. Konrad Bobiatyński, prof. Uniwersytetu Warszawskiego
- dr Monika Bryl, historyczka sztuki
- Maciej Choynowski, historyk sztuki
- Michalina Chudzińska, Stowarzyszenie Historyków Sztuki
- prof. dr hab. Anna Sylwia Czyż, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego / Stowarzyszenie Historyków Sztuki
- prof. dr hab. Waldemar Deluga, Ostravska Univerzita
- Maria Dłutek, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr Maria Gąsior, Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu
- dr Katarzyna Górecka, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
- Renata Higersberger, historyczka sztuki
- Tomasz Jakubowski, Zamek Królewski w Warszawie
- dr Agnieszka Kasprzak, Komisja Konserwatorska Stowarzyszenie Historyków Sztuki PISnSŚ
- Magdalena Kątnik-Kowalska, Żołynia
- dr Katarzyna Kolendo-Korczak, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr hab. Anna Kostrzyńska-Miłosz, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr Agata Lipczik, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- prof. ucz. dr hab. Karol Łopatecki, Uniwersytet w Białymstoku
- dr Urszula Makowska, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- Katarzyna Mączewska
- dr hab. Zbigniew Michalczyk, prof. Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr hab. Michał Myśliński, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr Anna Oleńska, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr Joanna Paprocka Gajek, historyczka sztuki
- prof. ucz. dr hab. Iwona Pietrzkiewicz, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
- dr Dorota Piramidowicz, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr Izabela Przepałkowska, Uniwersytet Warszawski
- Jan Przypkowski, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie
- dr Agnieszka Skrodzka, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- dr Anna Straszewska, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- prof. dr hab. Andrzej Szadejko, Akademia Muzyczna w Gdańsku
- dr Katarzyna Uchowicz, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- Przemysław Wątroba, Uniwersytet Warszawski
- dr Marta Wiraszka, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- dr Wojciech Wółkowski, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej
- Przemysław Zborowski, antykwariusz
- dr Marcin Zgliński, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
- dr Wojciech Walczak, Uniwersytet w Białymstoku
- dr Joanna Wasilewska, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata
- dr Katarzyna Wiszowata-Walczak, dyr. Akademickiego Liceum Politechniki Białostockiej
- dr hab. Małgorzata Dolistowska, historyczka sztuki
- dr hab. Jakub Sito, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- dr Joanna Paprocka Gajek, historyczka sztuki
- dr Ewa Niwińska-Lipińska, nauczyciel języka polskiego
- dr Ewa Ziembińska, historyczka sztuki
- prof. dr had, Lubow Żwanko, Centrum Muzealne, Uniwarsytet Biotechnologiczny w Charkowie
- dr Gabriele La Rosa, IFR, Uniwersytet Wrocławski
- Małgorzata Stolarska, tłumaczka języka włoskiego
- dr Piotr Balcerowski
- Marek Rogowski, historyk sztuki, Stowarzyszenie Historyków Sztuki
- dr hab. Michał Pszczółkowski, prof. Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
- dr hab. Katarzyna Kulpińska, prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
- prof. dr hab. Joanna M. Sosnowska Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
- Robert Forysiak-Wójciński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
- dr Wiktoria Malicka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
- dr Anna Wiśnicka, historyczka sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Stanisław Stefan Mieleszkiewicz, historyk sztuki, muzealnik, Muzeum Narodowe w Warszawie
- dr Magdalena Białonowska, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- dr Maciej Żuczkowski, IPN Oddział w Warszawie
- dr Beata Lewińska, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Anna Gołąbek-Asikainen, tłumaczka języka angielskiego współpracująca z Instytutem POLONIKA